Zieke koeien

Wel of niet ziek?

Niet alle koeien die een dag minder attent zijn, of net niet de verwachte hoeveelheid melk geven, zijn ziek, maar hoe ziet u als veehouder nu het verschil?

Als een koe niet attent genoeg is, of niet de verwachte hoeveelheid melk produceert, is het belangrijk om verder te kijken. Om de belangrijkste en meest voorkomende aandoeningen te kunnen herkennen, of juist uit te sluiten, adviseren we dat u in eerste instantie naar vijf zaken kijkt:

• Temperatuur: een normale gezonde koe heeft een temperatuur tussen de 38,0℃ en 39,0℃. Kalveren hebben vaak een iets hogere temperatuur: 39,2℃ geeft bij een gezond kalf nog geen reden tot bezorgdheid.
• Pensvulling en mestconsistentie: een gezonde koe heeft een goed gevulde pens en geen diarree. De mest hoort goed verteerd te zijn en er horen geen grove stukken of hele maïskorrels in te zitten. Ook belletjes op de mest zijn afwijkend. Als de pensvulling en/of mestconsistentie afwijkend zijn, wijst dat op problemen aan het verteringsstelsel. Let op: verteringsproblemen kunnen altijd ook secundair aan andere problemen optreden (bijvoorbeeld als gevolg van te weinig vreten), kijk dus altijd verder, om uit te sluiten dat er andere problemen zijn.
• Het uier en de melk: koeien kunnen van een uierontsteking ernstig ziek zijn. Controleer bij koeien die niet fit zijn dus altijd of er geen sprake is van een uierontsteking. Ook koeien die (net) droog staan kunnen een uierontsteking krijgen. Als het uier hard of (te) warm aanvoelt, of als de melk afwijkend is (vlokken, waterig, te dik of rood bijvoorbeeld), is er waarschijnlijk sprake van een uierontsteking.
• Uitvloeiing uit vulva: ook bij gezonde koeien kan er uitvloeiing uit de vulva zichtbaar zijn, maar stinkende uitvloeiing en alle niet-heldere uitvloeiing moet als afwijkend beschouwd worden. Alleen bij koeien die heel kort gekalfd hebben, kan normaal rode (niet stinkende!) uitvloeiing waargenomen worden.
  Bij afwijkende uitvloeiing kan sprake zijn van een (acute of chronische) baarmoederontsteking of een dier kan te vroeg kalven of verwerpen.
• Poten en gang: koeien horen niet kreupel te zijn of met een kromme rug te lopen of staan. Ook dikke gewrichten zijn afwijkend.

Behandeling met diergeneesmiddelen

Niet alle zieke dieren hoeven per se door een dierenarts behandeld te worden, er zijn veel aandoeningen die u als veehouder zelf kunt behandelen. Speciaal daarvoor stellen wij voor alle bedrijven een bedrijfsbehandelplan op, in dit plan staan de meest voorkomende aandoeningen bij melkvee en de wijze van behandelen. Als u als veehouder zelf een dier gaat behandelen met diergeneesmiddelen, werk dan altijd volgens het bedrijfsbehandelplan. Heeft u vragen over het plan of twijfelt u aan de diagnose of behandeling, neem dan altijd eerst contact op met onze praktijk (0488-482900). Een visite hoeft niet altijd nodig te zijn, onze landbouwhuisdierenartsen kunnen u ook bijstaan met telefonisch advies.
Voor aandoeningen die niet op uw bedrijfsbehandelplan staan, mag u niet zelf een therapie instellen met diergeneesmiddelen. Neem dan altijd contact op met de dierenarts.

Neem ook contact op in de volgende gevallen:

• Een dier dat niet (snel genoeg) opknapt ondanks de toegediende behandeling:
  • na toediening van een pijnstiller mag u binnen twee uur verwachten dat de koorts zakt,
  • na toediening van een antibioticum mag u binnen 24 uur duidelijke verbetering verwachten.
• Als een dier helemaal niet meer wil eten of drinken.
• In alle gevallen waarin u twijfelt of de therapie in het bedrijfsbehandelplan juist/toereikend is.
• Een lichaamstemperatuur boven 41,0℃
• Als een dier diepliggende ogen heeft, of als u om een andere reden vermoedt dat het dier uitgedroogd is: de dierenarts kan dan een infuus met vocht toedienen.

Verzorging en ondersteuning

Naast een behandeling met diergeneesmiddelen, kunt u dieren die ziek zijn op verschillende manieren ondersteunen:

• Aangepast huisvesting: een strohok met een diepe laag strooisel zorgt dat dieren comfortabel liggen (zieke dieren liggen over het algemeen langer dan gezonde dieren) en dat een dier dat zwak of slecht ter been is, makkelijker overeind kan.
• Een koedek of -deken: ziek zijn kost veel energie, een deken en warm ligbed zorgen ervoor dat een ziek dier minder energie kwijt raakt aan het op peil houden van de lichaamstemperatuur. Ook dieren met koorts kunt u beter een deken geven, ondanks de verhoogde temperatuur: een pijnstiller/koortsremmer werkt effectiever om de lichaamstemperatuur te verlagen.
• Toedienen van vocht: koeien die niet voldoende drinken, knappen over het algemeen slecht op, de inhoud van de pens droogt te ver in en de koe voelt zich nog zieker dan voorheen. Toch komt het vaak voor dat zieke dieren niet genoeg willen drinken. Als een koe zelf niet (genoeg) wil drinken, is drenchen een goede oplossing. Speciaal daarvoor zijn er speciale drenchpompen op de markt, u kunt dan zelf als veehouder zorgen dat de koe voldoende vocht binnen krijgt.
  U kunt een volwassen koe twee keer per dag 30-40 liter water ingeven (eventueel met een poeder om de penswerking te stimuleren), zo voorkomt u dat de koe uitgedroogd raakt.
• Een kalf dat niet genoeg drinkt of aan de diarree is, droogt heel snel uit. Geef een kalf dat aan de diarree is direct acht liter elektrolytenmix per dag (maximaal 2 liter per keer) om uitdroging te voorkomen. Daarnaast moet het kalf één keer per dag melk drinken om verhongering te voorkomen. U kunt de elektrolytenmix met een kalversonde ingeven, maar geef nooit melk met de sonde: de melk eindigt dan in de pens en wordt daar niet verteerd, waardoor het kalf nog zieker kan worden.